PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG, HỌC TỪ FUKUZAWA

(TBKTSG) - Vào đầu tháng 11 vừa qua, người viết tham dự một cuộc hội thảo liên quan đến mục tiêu phát triển bền vững cho Đông Nam Á tại Bỉ; đồng thời có buổi trò chuyện cùng chủ đề tại hai trường đại học ở Ý và Hà Lan. Chuyến đi đã cho tôi thấy bức tranh rộng hơn về các hoạt động xanh tại khu vực này.

Xe đạp tại Đại học Groningen

Bỉ tiên phong về phát triển xanh

Mô hình khách sạn xanh: Tại Bỉ, tôi ở khách sạn xanh Thon (Thon Hotel Brussels City Centre) được quản lý bởi ông chủ 92 tuổi người Na Uy, xuất thân là một nông dân. Ông đưa ra các tiêu chí xanh, sạch và thân thiện với môi trường trong các hoạt động của khách sạn. Bữa sáng được phục vụ bằng những sản phẩm địa phương, trái cây tươi chế biến thành nước cam, nước cà rốt, nước cà chua, nước ép táo.

Một điểm thú vị khác là có một mô hình trồng rau sạch trong lồng kính ngay tại sảnh như quảng bá cho chất lượng và thương hiệu khách sạn. Họ tổ chức sản xuất nguyên liệu cho nhà hàng của mình. Mô hình xanh này được nhân rộng thành hệ thống tại gần 70 khách sạn ở khắp châu Âu.

Giao thông xanh: Ý thức bảo vệ môi trường lan tỏa mạnh mẽ trong thanh niên, thể hiện bằng hành động đi xe đạp để hạn chế ô nhiễm. Đến Bỉ mới thấy sự ưu ái và quan tâm đối với người đi xe đạp. Đường dành cho xe đạp được xây dựng riêng, song song với đường ô tô ở khắp nơi. Chính phủ đã quy hoạch các tòa nhà công sở nằm gần khu vực nhà ga để hạn chế xe hơi. Công chức đi làm được hỗ trợ vé xe lửa, vé tàu điện. Riêng tại thành phố Brussels, mỗi năm đều có hai lần cấm tất cả các phương tiện đi vào trung tâm. Đường phố lúc này được “trưng dụng” để tổ chức các điểm vui chơi cho trẻ em.

Người dân ủng hộ Đảng xanh: Nhân dịp này, tôi cũng đến thăm Giáo sư Firouzeh Nahavandi, Chủ tịch Viện Xã hội học, tại trường Đại học Brussels (Université libre de Bruxelles). Bà đã nhiều lần đến trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội dạy về xã hội học nông thôn. Bà chia sẻ về những ảnh hưởng của Đảng xanh tại Bỉ khi ngày càng nhận được sự tín nhiệm của người dân, thể hiện qua việc tăng số ghế trong bộ máy chính phủ.

Cùng hướng đến xây dựng một quốc gia xanh: Trong các khu dân cư, chính quyền cho đặt các thùng rác khác nhau để người dân phân loại rác, thuận tiện cho việc tái chế của nhà máy. Ở các văn phòng, giấy tờ công văn được in trên loại giấy tái chế dù giá của nó cao hơn loại giấy thông thường.

Chính phủ khuyến khích mô hình nông nghiệp sạch. Tôi có ghé thăm một trang trại nhỏ của hai vợ chồng sản xuất rau sạch và bán cho dân cư vào thứ Bảy và Chủ nhật. Như là một chuyến du ngoạn bên ngoài thành phố để cảm nhận sự thân thiện của thiên nhiên, nhiều người đến tận nơi mua hàng.

Ý đổi mới công nghệ để phát triển bền vững

Khi đến trường Đại học Genova (Università degli studi di Genova) ở Ý, tôi có buổi gặp gỡ với bà Michela Parodi, chuyên viên phòng Hợp tác quốc tế. Bà Parodi nhận xét sự tác động của biến đổi khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của dân cư địa phương. Những cơn lốc xoáy mạnh lật đổ hàng loạt cây gỗ quý, vật liệu chính để làm đàn vĩ cầm của người dân Genova. Các bờ biển tuyệt đẹp bị những cơn thủy triều hung dữ cuốn đi trong nháy mắt, gây bao điều tiếc nuối.

Đứng trước các thách thức về môi trường, nhà trường đã chú trọng phát triển ngành liên quan đến năng lượng xanh. Chẳng hạn, ngành đào tạo kỹ sư lọc nước là thế mạnh và có uy tín trong xã hội. Giáo sư Daniele D. Caviglia, khoa Lý Sinh học và Kỹ thuật điện, đã giới thiệu tòa nhà năng lượng mặt trời với hệ thống pin mặt trời được lắp đặt trên nóc. Ông cho biết, Ý là quốc gia nằm trong tốp đầu về sản lượng điện mặt trời trên thế giới. Ngành học này cũng thu hút rất nhiều sinh viên từ các nước như Malaysia, Ấn Độ, Thái Lan... theo học.

Bên cạnh đó, nhà trường cũng phát triển chương trình “Thạc sĩ xanh” (Greenma), hợp tác với các trường đại học ở Nga chuyên đào tạo về những đổi mới công nghệ phục vụ cho vấn đề tiết kiệm năng lượng và quản lý môi trường.

Niềm tin cho sự bền vững

Sau khi kết thúc hội thảo tại Bỉ tôi đến Hà Lan theo lời mời của Giáo sư, Tiến sĩ Ronald L. Holzhacker, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á và ASEAN (trường Đại học Groningen). Một cơ hội nữa để tôi lắng nghe thêm các câu chuyện xoay quanh chủ đề phát triển bền vững tại đất nước này. Cùng đi trên chuyến tàu từ Brussels về trường Đại học Groningen, ông đưa tôi đến khách sạn gần trường và nói rằng ông cần về nhà giặt áo quần phơi để kịp khô cho chuyến đi sắp tới. Ông cho biết trong tám người quen tại trường thì chỉ có một gia đình dùng máy sấy - một vị giáo sư người Singapore lập gia đình ở Hà Lan. Ông nói mỗi người tiết kiệm điện một chút thì môi trường sẽ được gìn giữ hơn. Hai giờ sau ông trở lại trên chiếc xe đạp với quần áo mưa do trời mưa lớn, rồi đi bộ cùng tôi dùng bữa cơm chiều.

Ông Ronald L. Holzhacker chia sẻ rằng việc lan tỏa lối sống bền vững nên xuất phát từ sự thích thú của bản thân trước khi có thể thu hút sự quan tâm người khác. Ông kể câu chuyện của chính mình khi quyết định từ bỏ nghề luật sư hấp dẫn ở Chicago (Mỹ) sau chuyến thăm Đức, ngay lúc bức tường Berlin được phá bỏ, để theo đuổi việc nghiên cứu phát triển bền vững và thúc đẩy kết nối giữa châu Âu và Đông Nam Á tại trường Đại học Groningen. Quyết định này khiến gia đình ông rất bất ngờ và khó hiểu. Anh trai của ông từ Mỹ sang, đã cảm thấy rất lạ vì ông không có xe hơi, chỉ đi làm bằng xe đạp và không hề dùng máy sấy quần áo tại nhà.

Ông còn hào hứng kể tôi nghe sự thay đổi của cô học trò người Indonesia khi sang đây học tập. Ban đầu, cô ấy dự định mua một chiếc xe gắn máy để tiện cho việc di chuyển trong thời gian đi học. Tuy nhiên, ông khuyên cô nên suy nghĩ lại vì ở Hà Lan, mọi người rất trân trọng môi trường nên hầu hết đều đi xe đạp. Những ai dùng xe máy sẽ gây ồn ào và ô nhiễm nên dễ bị đánh giá là có văn hóa thấp. Sau đó, cô ấy đã quyết định mua xe đạp. Dù tôi không trực tiếp chứng kiến sự việc, nhưng không khó để hình dung về một xã hội Hà Lan tiến bộ với những con người có ý thức rất cao trong việc bảo vệ môi trường. Sau khi kết thúc buổi nói chuyện, ông hăm hở hướng dẫn tôi tham quan tòa nhà mới xây trang bị bằng năng lượng mặt trời, đây là niềm tự hào của nhà trường.

Hãy học tập tư tưởng của Fukuzawa Yukichi

Trong buổi trao đổi với Giáo sư Oscar Couwenber (trường Đại học Groningen), ông phân tích mô hình của bốn con rồng châu Á và Nhật Bản để đưa ra một số đóng góp cho hoạt động phát triển bền vững của Việt Nam. Trong đó, ông nhấn mạnh những đóng góp rất lớn của nhà tư tưởng Fukuzawa Yukichi trong công cuộc Duy Tân của Chính phủ Minh Trị ở Nhật Bản. Ông khuyên mọi người nên đọc các tác phẩm của Fukuzawa để hiểu rõ hơn những tư tưởng của ông ấy, từ đó học tập những điểm hay để thực hiện. Fukuzawa đã áp dụng những tiến bộ của châu Âu để phát triển xã hội, trước hết là chú trọng nâng cao dân trí cho toàn dân. Ông cũng ca ngợi tinh thần độc lập tự cường và quyết tâm thay đổi của tầng lớp Samurai ở Nhật Bản góp phần đem lại sự hưng thịnh cho đất nước.

Song, ông nhấn mạnh, việc phát triển bền vững đòi hỏi quyết tâm lâu dài và nỗ lực bền bỉ của tất cả mọi người trong quốc gia và trải qua nhiều thế hệ. Đất nước Hà Lan được như ngày hôm nay là nhờ vào sự kiên trì gầy dựng, vun đắp và chăm chút ý thức tự giác nâng niu môi trường, cùng sự đồng thuận xây dựng một thể chế công bằng với những giá trị nhân văn ròng rã hơn 400 năm. Thể chế này tạo niềm tin giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân, tạo động lực đưa đến thành công. Ông mong rằng Việt Nam sẽ học hỏi được những kinh nghiệm hữu ích từ Hà Lan, cũng như Nhật Bản, trong quá trình phát triển bền vững, đem lại hạnh phúc và thịnh vượng cho toàn thể người dân. 

Trần Đình Lâm

*** Bài viết được đăng trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn tại đây.

Bài mới hơn

Bài viết cùng chuyên mục