Buổi báo cáo có sự tham dự của TS Trần Đình Lâm, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Việt Nam Đông Nam Á. GS Koji Domon đã chia sẻ những cứ liệu cùng các kết quả nghiên cứu của mình về giới học giả Nhật Bản. Nổi bật là những tài trợ về nghiên cứu và giáo dục, việc chuyển công tác của các giáo sư Nhật Bản và sự đánh giá về các nhà nghiên cứu viên trong suốt ba năm qua. Giáo sư chia sẻ trăn trở của giới học thuật hiện nay là vấn đề đạo văn, làm thế nào để tạo ra một môi trường học thuật chân chính và chất lượng. Đó không chỉ là vấn đề của riêng ngành giáo dục mà là của toàn xã hội, không chỉ ở một quốc gia mà trên toàn thế giới.

Để giải quyết vấn đề trên, chính phủ Nhật Bản đã tìm đến hệ thống giáo dục hiện đại của các nước Châu Âu ngay từ thời Minji, chủ yếu là đường lối giáo dục của Đức. Sở dĩ Nhật Bản chọn Đức để học tập vì hiến pháp của nước này tương đồng với hiến pháp Nhật Bản. Người Nhật ý thức rằng, chỉ có phát triển bằng nội lực mới bền vững và tự chủ. Họ cũng xác định chỉ có phát triển bằng tri thức mới xây dựng được một nền kinh tế, văn hóa, xã hội tự chủ. Chính những người tri thức là những người có quyết định quan trọng đối với sinh mệnh, tương lai của quốc gia mình. Chính phủ Nhật luôn tôn trọng và lắng nghe các ý kiến đóng góp của giới trí thức trong các hoạch định chiến lược phát triển đất nước.

Để tạo điều kiện cho giới trí thức tâm huyết với đất nước, chính phủ Nhật Bản đã thiết lập chế độ đãi ngộ rất tốt cho các học giả. Hàng năm, chính phủ Nhật Bản đã dành nguồn ngân sách cho nghiên cứu là 35.6% (chủ yếu dành cho các trường công lập). Chính vì vậy, các nhà học giả ở Nhật có mức lương khá cao, được đảm bảo về đời sống và yên tâm chuyên sâu cho đam mê của mình mà không bị gò ép. Tỷ lệ các học giả Nhật Bản nghiên cứu trong nước rất cao, chiếm 79.9%. Trong khi đó tỷ lệ nghiên cứu ở nước ngoài chỉ chiếm 1.6%.

Nghiên cứu của giáo sư Koji Domon cũng có số liệu minh chứng nhiều bài nghiên cứu được trích dẫn có nguồn gốc từ Nhật đứng ở top đầu (ngang với các nước có nền giáo dục hàng đầu châu Âu như Mỹ, Anh, Pháp, Đức). Tỷ lệ các nhà nghiên cứu được đánh giá nằm trong tóp đầu thế giới Nhật đứng thứ 3 chỉ sau Mỹ và Anh.

Ngoài vấn đề chính sách tiền lương và ngân sách cho nghiên cứu, Nhật Bản còn có chế độ đãi ngộ khác dành cho các nhà nghiên cứu là “Việc làm trọn đời”. Chế độ này nhằm tạo môi trường làm việc bền vững cho các học giả, giúp họ không lo lắng về công việc thay vào đó chuyên tâm cho công tác nghiên cứu.
Bên cạnh đó, giáo sư cũng chia sẻ trăn trở của mình đối với học thuật ở Việt Nam. Thực tế hiện nay, các giáo sư Việt Nam phải vừa nghiên cứu vừa phải lo trang trải cuộc sống nên chất lượng của các bài nghiên cứu không cao. Giáo sư cho rằng chính phủ Việt Nam nên có một định hướng giáo dục tốt hơn. Phát triển giáo dục không chỉ phát triển về mặt học thuật mà còn liên quan đến tất cả các mặt văn hóa, kinh tế, xã hội và thậm chí là cả vận mệnh của quốc gia. Nếu những tri thức không nhận thức được vai trò cốt lõi của mình trong việc thúc đấy sự phát triển của đất nước thì đây là vấn đề cần xét lại. Đồng thời, Việt Nam cần nhận định rằng muốn phát triển thịnh vượng thì tùy thuộc rất nhiều vào các chính sách đãi ngộ với học thuật. Điều này nhằm tạo điều kiện cho các học giả có tâm huyết cảm thấy được tôn trọng và nhiệt huyết đóng góp cho các chính sách của đất nước. Có như vậy các chiến lược phát triển của Việt Nam mới thực sự phát huy tác dụng và Việt Nam không bị đẩy vào thế lệ thuộc vào các nước lớn, cụ thể như Trung Quốc hiện nay.